زندگی
خواجه نصیرالدین در ۱۱ جمادی‌الاول سال ۵۹۷ق در طوس به دنیا آمد و به همین دلیل «طوسی» خوانده می‌شود. خواجه نصیر در کودکی، قرآن کریم، صرف، نحو و آداب را فرا گرفت. از اولین اساتید وی، جدش محمد بن حسن در فقه و حدیث، و دایی‌اش نورالدین علی بن محمد شیعی در منطق و حکمت بوده‌اند.[۱] خواجه نصیر، سپس با راهنمایی پدرش، نزد کمال الدین محمد ریاضیات آموخت، آن گاه نزد پدر خود علوم حدیث، روایت و فقه را فرا گرفت. در همین دوران که خواجه در ابتدای جوانی بود، شاخه‌های مختلف ریاضیات، یعنی حساب، هندسه و جبر را نیز به حد کمال فرا گرفت.

بعد از وفات پدر، به وصیت وی به هر مکانی که استاد شایسته‌ای در آنجا اشتغال داشت، مهاجرت کرد. به همین جهت به نیشابور که در آن زمان محل اجتماع علما و دانش‌پژوهان بود، مسافرت کرد و در حلقه درس سراج‌الدین قمری، قطب‌الدین سرخسی، فرید الدین داماد، ابوالسعادات اصفهانی و دیگران شرکت کرد. همچنین با فریدالدین عطار در این شهر ملاقات کرد.[۲]

درگذشت
خواجه نصیر در حالی در ۱۸ ذی الحجه سال ۶۷۲ق درگذشت که برای سامان دادن به امور اوقاف و دانشمندان، در بغداد به سر می‌برد. او بنا به وصیت خود در جوار حرم کاظمین(ع) دفن شد.[۳] او همچنین وصیت می‌کند که روی قبرش اشاره‌ای به ویژگی های علمی‌اش نشود و عبارت «و کَلبُهُم باسِطٌ ذِراعَیهِ بِالوَصید»[۴] را در آستانه حرم بنویسند.[۵]

مذهب‌
درباره مذهب خواجه نصیرالدین طوسی، اقوال مختلفی وجود دارد. شواهد زیادی مبنی بر اثناعشری بودن او در دست است. او در اغلب‌ كتاب‌های كلامی خود همچون تجرید الاعتقاد، به‌ دوازده‌ امام‌ و وجوب‌ عصمت آنها اشاره دارد. همچنین رساله‌های ويژه‌ای در اين‌ باره‌ نگاشته‌ كه‌ از آن‌ جمله‌ می‌توان رساله «الفرقة‌ الناجية‌» و «رسالة‌ في‌ حصر الحق‌ بمقالة‌ الامامية‌» و نيز «الاثنی عشرية‌» و «رسالة فی الإمامة‌» را نام‌ برد.[۶]